Chaos-Structuur

De vorige keer zagen we dat vers 1 van de Bijbel grammaticaal apart in elkaar zat en er een bewuste, andere vertaling voor nodig is om de constructie van het Hebreeuws te laten zien.

De vertaling van Genesis 1:1a kwam uit op: “Toen God begon met het scheppen van de hemel en de aarde.”.

Nu, deze vertaling zegt niet iets concreets. Het zegt niets over het momént in de geschiedenis wanneer God begon maar het zegt wel dát God begon. Alleen, nu wordt het interessant. Er staat namelijk meer in Genesis 1:1-3. In de vorige blog heb ik aangegeven dat Genesis 1:1-3 één zin met elkaar vormt. Hoe dat zit ga ik hier uitleggen.

De vertaling van vers 1 laat zien dat de Bijbel begint met een bijzin. Er is nog geen sprake van een hoofdzin. In het Hebreeuws kun je relatief makkelijk een bijzin van een hoofdzin onderscheiden. Een bijzin begint vaak met een bijwoord of voegwoord en een hoofdzin begint eigenlijk altijd met een narratief vorm, een zogenaamde Wayyiqtol- vorm.

De meest logische redenering is dat de hoofdzin begint bij vers 3. Daar staat immers een zogenaamde wayyiqtol-vorm. In dit geval is het een Imperfectum consecutivus 3 m. sg., met de betekenis ‘en hij zei’. Dit is een logische plek om de hoofdzin mee te beginnen.

Dat in vers 3 de hoofdzin begint zegt ook iets over de ‘hoofdact’ van God zelf. God begon met het creëren van licht. De eerste scheppingswoorden en dus blijkbaar ook scheppingsdaden van God zijn de woorden: “Er zij licht”.

Maar wat moeten we dan doen met de tussenzin van vers 2? In het Hebreeuws bestaan er bepaalde omstandigheidszinnen. Deze zinnen hebben de structuur van w+onderwerp+gezegde en geven achtergrondinformatie, voortijdigheid of gelijktijdigheid. Het geeft dus informatie over de omstandigheid tijdens de hoofdzin.

Vers 2 begint exact als een omstandigheidszin: “whaaretz hajatah..:” “En de aarde was woest en ledig.” Er zijn verschillende regels over deze omstandigheidszinnen. Zo drukken omstandigheidszinnen die als gezegde een imperfectum hebben gelijktijdigheid uit en drukken omstandigheidszinnen met een perfectum als gezegde juist voortijdigheid uit. [1]

In het geval van vers 2 bestaat het gezegde van de omstandigheidszin uit een perfectum. Dit betekent dus dat vers 2 iets zegt over de toestand die er was voordat de hoofdzin begint.

Om dat in een vertaling te verduidelijken:

“Toen God begon met het scheppen van de hemel en de aarde, de aarde was woest en ledig (chaos), duisternis lag over de oer oceaan (oersoep) en de geest van God zweefde over de wateren, sprak God: “Er zij licht’. En er was licht.”

Of:

“Toen God begon met scheppen van de hemel en de aarde was de aarde nog chaos en lag er duisternis over de overvloed en zweefde de Geest van God over de wateren, en God zei: “Er zij licht. “En er was licht.”

"God schept niet uit het niets maar God maakt van de chaos structuur."

Als we dus nu het grammaticale onderzoek overzien dan zien we dat er een aantal dingen nieuw zijn: God begint de schepping met het scheppen van licht, terwijl er al een aarde en een hemel was. Dat maakt het scheppen van God totaal iets anders.                                God schept niet uit het niets maar God maakt van de chaos structuur. Juist ook in het scheppingsverhaal van de 6 dagen zien we een duidelijke structuur. Dit bevestigt het idee dat God van chaos structuur maakt.

Nu zijn er een hoop vragen: wie heeft dan de chaos gecreëerd die er al was toen God het licht schiep? En wie heeft het water gemaakt uit vers 2? Het simpele antwoord is dat de Bijbel hier geen duidelijkheid over geeft.

In de loop van de eeuwen zijn er veel onderzoeken geweest naar hoe het scheppingsverhaal van Genesis 1 in elkaar zit. Er zijn onderzoeken gedaan naar de structuur, de manier van vertellen, het genre etc. Maar geen één onderzoek kon vertellen wie de chaos heeft gemaakt.

Wel kunnen we concluderen dat het zeker belangrijk is om voorzichtig te zijn met het interpreteren van een Bijbeltekst. Ik kan mij namelijk herinneren dat mij altijd is uitgelegd dat het werkwoord bara’ “scheppen uit het niets betekent”. Als we even kijken naar Genesis 1 en de structuur van deze paar verzen komen we al snel tot de conclusie dat het zeker niet ‘scheppen uit het niets betekent’. De Bijbel geeft absoluut geen reden om te denken dat God iets gemaakt heeft uit het niets.

Mocht je dat wel willen blijven geloven dan kom je in de knel met het water van vers 2. Want wie heeft het water geschapen uit vers 2? In de Bijbel wordt er niets over gezegd.

Even een tussenspoor: Tegenstanders van de oerknal hebben het argument van dat er niets was, en dat dat dan ook nog ontploft altijd ontkracht omdat het absoluut onlogisch zou zijn. Het werkwoord bara’ vertalen als ‘scheppen uit het niets’ is dat eveneens. God maakt zeker dingen die er nog niet zijn maar de vertaling ‘scheppen uit het niets’ ondersteunt de gedachte dat er echt niks was en dat God met het niks iets nieuws begint.

De wereld komt niet uit het niets en we komen niet uit iets zwarts. We zijn geschapen door God vanuit een bestaande materie en dat maakt het gelijk ook niet minder relevant. Er was al iets en toch heeft God ervoor willen kiezen om dat verder uit te werken en een wereld te maken met alles erop en eraan.

Op deze manier zien we hoe belangrijk het is om langer te luisteren naar de Bijbel en vooral ook de grammaticale structuur van de Bijbel goed te bestuderen. God heeft ons dit woord geschonken door middel van schrijvers uit specifieke tijden en eeuwen en dat moeten we niet vergeten.

[1] Z. Zevit, The anterior construction in Classical Hebrew (Atlanta;1998) 15-32.